O naszym projekcie

Dlaczego taki projekt?

Powstanie Wielkopolskie, które rozpoczęło się w grudniu 1918 r., było jedyną tak wielką i zwycięską walką o odzyskanie niepodległości w historii naszego państwa. Powstało wiele opracowań, książek, albumów i artykułów na ten temat, szczególnie teraz, gdy obchodzimy 100-lecie tego wydarzenia. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” także postanowiło włączyć się w obchody, tworząc unikatową, jedyną w swoim rodzaju „Listę uczestników Powstania Wielkopolskiego”.

Po opublikowaniu w 2014 r. „Listy odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym” (patrz Forum WTG) otrzymywaliśmy wiele sygnałów i zgłoszeń o tym, że przodkowie piszących także brali udział w Powstaniu, na co mają wiele dowodów w postaci zdjęć, legitymacji, odznaczeń i innych pamiątek. Tłumaczyliśmy, że to jedynie „Lista odznaczonych”, ale też przy okazji skrzętnie zbieraliśmy te informacje. Zdawaliśmy sobie sprawę, że „Lista odznaczonych” nie notuje wszystkich, którzy przyczynili się do zwycięstwa i jest to jedynie część, może połowa osób, które winny zostać nim uhonorowane, oraz że Krzyż przyznawano w określonych warunkach politycznych. Podczas naszych spotkań zastanawialiśmy się, co zrobić, aby docenić trud i poświęcenie tych wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób przyczynili się do tego wielkiego zwycięstwa. I to nie tylko tych, którzy zbrojnie wystąpili przeciwko zaborcy, ale i tych, którzy wsparli Powstanie finansowo, nakarmili walczących, opatrzyli im rany, udostępnili swoje obejście czy gospodę, aż po małych chłopców biegających z meldunkami.

Długa realizacja projektu

Wiosną 2016 r. spotkaliśmy się – kilkanaście osób: członków i sympatyków WTG – dyskutowaliśmy, przedstawialiśmy swoje pomysły i tak projekt zaczął nabierać realnych kształtów. Stworzyliśmy listę źródeł i publikacji, które zawierają spisy uczestników Powstania w różnych regionach Wielkopolski. Po miesiącu z kilkunastu pierwszych i oczywistych pozycji źródłowych powstał spis ponad stu, a w końcowej fazie projektu było to ponad 600 pozycji. Uzgodniliśmy także formę spisu, czyli dane, które opublikujemy:

  • nazwisko i imię,
  • datę urodzenia,
  • imiona rodziców,
  • datę zgonu,
  • miejsce pochówku,
  • jednostkę i stopień wojskowy,
  • dodatkowe ważne informacje występujące w publikacjach mogące uściślić dane o osobie.

Wojtek Jędraszewski – główny koordynator projektu – rozesłał chętnym do współpracy, czyli indeksacji (wielu z nich pomagało w tworzeniu „Listy odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym”, a więc miało już doświadczenie) materiały źródłowe i rozpoczął się pierwszy etap projektu – wyszukiwanie w źródłach i spisywanie nazwisk uczestników Powstania Wielkopolskiego.

Była to żmudna, trudna i długa droga. Indeksujący napotykali w swojej pracy wiele problemów. Mozolne odczytywanie odręcznie napisanych życiorysów i relacji uczestników Powstania pozyskanych z archiwów i zamieszczonych na stronach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, rozszyfrowywanie i prawidłowy zapis nazwisk, miejscowości i jednostek wojskowych to tylko niektóre z nich. Nie ingerowaliśmy oczywiście w treść opisu, ale dla większej przejrzystości poprawialiśmy niewłaściwie zapisane np. nazwy miejscowości czy błędy ortograficzne.

Priorytetem było należyte odczytanie nazwisk. Pisownia wielu z nich to prawdziwe wyzwanie! Poczynając od Szmita (Szmit, Szmyt, Szmidt, Schmid, Schmit, Schmidt), poprzez Szulców, a na Fiszerach skończywszy. Trzeba się też było uporać z polskimi nazwiskami: Bębnista czy Bembnista, Jaskuła czy Jaskóła, Śniecki czy Siniecki itp. Ustaliliśmy, że wpisywać będziemy wszystkie formy nazwiska, bo nie wiadomo jaka przetrwała do dzisiaj, a nie zawsze można było je zweryfikować i potwierdzić nasze przypuszczenia w dostępnych bazach i spisach. Szczególne trudności sprawiało nam odczytanie nazwisk napisanych odręcznie we wspomnieniach lub relacjach Powstańców i dojście do tego, że np. Swoik to Piosik, Kossowski to Kaszewski, Kumor to Kucner, a Gub to Czub.

Z imionami było już łatwiej, choć Jakób co rusz powodował lekką konsternację. Najwięcej powstańców nosiło imię Jan, zaraz po nim Franciszek, Antoni, Stanisław i Józef. Zdarzały się jednak imiona wywołujące zdziwienie. Spotykamy bowiem imiona takie, jak: Kilian, Krescenty, Krzywitan, Wandalin czy Deodezja. Najbardziej zaskoczyli nas Gorgoniusz, Castrop i Frumencjusz. Jednak te rzadkie imiona w dalszym etapie prac bardzo pomagały.

Także nazwy miejscowości zapisywano różnie, niekiedy tak, że nie można było dociec, co autor miał na myśli… Ruchocice przybierały postać Ruchawice, Łężeczki zamieniały się w Łączeczki, Nochowo stawało się Nockowem, a Ośniszczewko Ośnieszczewikiem. Niekiedy w jednym źródle raz były Mochy, a raz Mchy. Wszyscy indeksujący pamiętali, że opracowywane źródła powstawały w różnych okolicznościach i różnym czasie. Niekiedy kilkadziesiąt lat po wydarzeniu, stąd mogą pojawiać się różne formy nazw, zmienione granice powiatów, a niektórych miejscowości już po prostu nie ma. Po pokonaniu tych trudności stworzono listę zawierającą 130 tys. rekordów (nazwisk), które teraz należało powiązać ze sobą i scalić, tak aby z trzech Antonich Lewandowskich, występujących w trzech źródłach, „zrobić” jednego. Nadeszła kolejna faza projektu…

Indeksujący otrzymali pewną partię materiału i zaczęło się opracowywanie finalnej wersji spisu. A że nie było to łatwe, pokazuje przykład Jana Filipiaka. Do scalenia przydzielono mi literę „F”. Miałam w niej 22 pozycje „Jan Filipiak”. Ośmiu z nich miało przypisaną datę urodzenia i imię ojca. Tutaj więc powiązanie powtarzającej się osoby było łatwe. Przy 14 nazwiskach brak było podstawowych danych, ale w niektórych podano nazwy jednostek, w których służyli. Mogłam więc do Jana, który służył w Kompanii Opalenickiej, dodać tego, który w uwagach miał podane „Powstaniec Ziemi Opalenickiej”. Przy innym Janie widniał dopisek „ksiądz”. Sprawdzałam w bazie „Księża Wielkopolscy”, czy nie było czasem dwóch kapłanów noszących to samo imię i nazwisko i złączyłam tych księży w jedną pozycję. I tak z 22 zrobiło się 15 Janów Filipiaków. Niestety dalej napotkałam przeszkody nie do przejścia, ponieważ w wielu źródłach podano jedynie imię i nazwisko, a czasem tylko samo nazwisko. Przy rzadkich nazwiskach problem był mniejszy, ale Kowalscy, Kaczmarkowie Przybylscy i Nowakowie nie dawali nam spokoju. Pamiętać bowiem należy, że założeniem projektu jest spisanie możliwie wszystkich uczestników Powstania i pominięcie jakiejkolwiek osoby byłoby niedopuszczalne. Poruszaliśmy się więc w tej materii bardzo ostrożnie.

Podczas pracy przy projekcie korzystaliśmy z konsultacji i fachowej pomocy prof. Janusza Karwata, któremu bardzo dziękujemy za merytoryczne podpowiedzi.

Projekt nie jest zamknięty. Liczymy na uwagi i uzupełnienie danych osobowych spisanych Powstańców, ale też na zgłoszenia nowych, nieujętych w spisie uczestników Powstania Wielkopolskiego. Opublikowano – szczególnie w ostatnim czasie – wiele nowych książek o Powstaniu i jego uczestnikach, które w miarę naszych możliwości będziemy indeksować.

Mamy nadzieję, że nasza praca zostanie doceniona zarówno przez indywidualnych odbiorców – potomków naszych Bohaterów, jak i przez naukowców oraz historyków jako materiał do badań nad historią Powstania Wielkopolskiego.

Barbara Cywińska,
styczeń 2019 r.

Aby zapoznać się z metodologią i zawartością danych, przeczytaj szczegółowe objaśnienia do projektu

Zapoznaj się również z listą osób zaangażowanych w projekt

Szukaj w bazie

Aby wyszukać informację wprowadź samo nazwisko lub nazwisko i imię w formacie „nazwisko, imię”. Dostępne są również rozszerzone kryteria wyszukiwania pozwalające zawęzić listę rezultatów dodatkowymi parametrami.

Musisz podać nazwisko i/lub miejscowość. Jednostka i status nie są wymagane, ale dzięki nim możesz uzyskać bardziej precyzyjne wyniki.

Nazwisko

Miejscowość

Jednostka

Status

WTG „Gniazdo”

Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” jest organizacją pożytku publicznego. Wspiera ludzi odkrywających swoje rodzinne historie i propaguje szeroko pojętą genealogię. Jest również realizatorem wielu interesujących projektów genealogicznych i historycznych. O szczegółach przeczytacie więcej na naszej stronie internetowej

Przejdź na stronę wtg-gniazdo.org...

Bibliografia

Nasza lista oparta została o ponad 600 pozycji archiwalnych i publikacji. Wolontariusze indeksowali te dokumenty i łączyli dane o Powstańcach w jeden spójny zbiór. Spis bibliograficzny nie jest pełen i w przyszłości będziemy dodawać kolejne opracowania, wzbogacać projekt o nowe osoby, tak aby nasz spis był jak najbardziej kompletny.

Zobacz listę wykorzystanych źródeł...

Odznaczeni

Wielkopolski Krzyż Powstańczy to odznaczenie ustanowione w 1957 r. dekretem Rady Państwa. W 2014 r. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo” przygotowało listę odznaczonych Krzyżem, dla których zachowały się wnioski o jego nadanie wraz z uzasadnieniem. Projekt zawiera obecnie 23 tys. nazwisk wzbogaconych o biogramy i zdjęcia.

Znajdź osobę odznaczoną Krzyżem Powstańczym...